Kayısı Yetiştiriciliği

 KAYISI YETÄ°ÅžTÄ°RÄ°CÄ°LİĞİ

         1.GÄ°RÄ°Åž

Ülkemizde ekonomik Kaysı meyvesi yetiÅŸtiriciliÄŸi için uygun toprak ve ekolojik koÅŸullar  mevcuttur. Kayısı; kurutulmuÅŸ, konserve ve taze olarak yıl boyunca tüketilebilen bir meyve türüdür. Dünya sofralık kaysı dış satımında Ä°spanya ilk sırayı almakta ve bu ülkeyi Ä°talya, Yunanistan ve Fransa izlemektedir. Kuru kaysı dışsatımında ise Türkiye ilk sıralarda yer almakta ve bu pazarın %80'ini elinde tutmaktadır. Ülkemizde, yoÄŸun kaysı yetiÅŸtiriciliÄŸi daha çok kuru yetiÅŸtiricilik olarak Malatya bölgesinde yapılmak ta olup, Mut Yöresinde   taze sofralık kaysı üretiminde önemli bir yeri ve paya sahiptir.

2. Ä°KLÄ°M VE TOPRAK Ä°STEKLERÄ°

            2.1 Ä°klim Ä°steÄŸi

Kışları nispeten soÄŸuk, yazları sıcak olan iklim bölgelerinde yetiÅŸen kaysı meyvelerinin yüksek kalitede olgunlaÅŸabilmesi için yaz aylarında atmosferin kuru olması gerekmektedir. Havası nemli ve ilkbahar sisli geçen yerlerde çil hastalığına (Sclerotinia) tutulur ve meyve kalitesi düÅŸer. Bu nedenle bahçelerin iyi havalanır bir ÅŸekilde kurulması gerekir. Bunun gibi ilkbaharın geç donları da bademden sonra çiçek açan bu meyve türünün herhangi bir yerde yetiÅŸtirilmesini sınırlamaktadır.

Kayısı üretimini olumsuz etkileyen iklim faktörleri; aşırı kış soÄŸukları, ilkbahar geç donları, yaz aylarının serin ve yağışlı geçmesidir. Bu açıdan, Mut yöresi oldukça uygun iklim koÅŸullara sahiptir. Kayısı yağış isteÄŸi bakımından badem kadar, hatta bazı hallerde ondan da daha çok kuraÄŸa dayanır.

           2.2 Toprak Ä°steÄŸi

Kayısı derin, geçirgen, iyi havalanan, sıcak ve besin maddelerince zengin olan ince dokulu, tınlı veya tınlı kireçli topraklarda en iyi yetiÅŸir. Kayısılar, çok nemli ağır topraklardan hoÅŸlanmaz. Bu gibi topraklarda ancak erik anacı üzerine aşılanırsa büyümesine devam edebilir.

          3. YETÄ°ÅžTÄ°RME TEKNÄ°KLERÄ°

          3.1 ÇoÄŸaltılması ve Kullanılan Anaçlar

Kayısı çeÅŸitleri aşı ile çoÄŸaltılır. Kaysının çoÄŸaltılmasında kullanılan en uygun aşı, durgun göz aşısıdır. Aşı normal olarak toprak yüzeyinden 10-15 cm yükseklikten yapılırsa da kışları soÄŸuk geçen yerlerde yüksekten aşılamak, yeni gövdeyi zerdaliden teÅŸkil etmek daha güvenli olur.

ÇöÄŸürler tohum tavalarından ÅŸaşırtma parsellerine dikilir veya ÅŸeftalide olduÄŸu gibi tohumlar sıralar üzerine ekilerek yerinde aşılanır. Ä°kinci uygulama ile bir yıl kazanılmış olur.

Kayısıya anaç olarak zerdali, mirobolan eriÄŸi, badem ve ÅŸeftali kullanılır. Ancak, anaç seçiminde toprak ÅŸartları, topraktaki zararlılar, aÄŸacın gelecekte alması beklenilen büyüklük ve meyvelerin kullanılma ÅŸekilleri ve kalitesi büyük rol oynar.

Kültür çeÅŸitleri ile uyuÅŸması, üzerindeki kalemin geliÅŸmesi ve hatta kurak ÅŸartlara dayanması bakımından kaysı için en iyi anaç zerdalidir. Bu anaç nemotoda dayanıklı olduÄŸu gibi derin ve geçirgen topraklarda tercih görür. Kireçli ve hatta kısmen tuzlu topraklarda da yetiÅŸir.

Badem kaysıya anaç olarak kireçli ve taÅŸlı topraklarda kullanılır ancak, bademle kaysıların her zaman uyuÅŸmadıkları unutulmamalıdır.

Kayısıya anaç olarak, özellikle alüviyal topraklarda, ÅŸeftali de kullanılsa da bu anaçla da çoÄŸu zaman kayısıyla iyi uyuÅŸmamaktadır. Nemli ve ağır topraklarda kaysıya anaç olarak eriÄŸin kullanılması bir zorunluluktur.

3.2. Bahçe Tesisi

Tesis sırasında zerdali anacı üzerindeki aÄŸaçlar arasında 10 X 10 bırakılmalı, erik anacı üzerinde bu 8 X 8 olabilir. Sulanmayan yerlerde bu mesafe ve aralıklar, 1,5 veya 2 katına çıkarılır

Fidanlar, bahçeye kışı ılık geçen yerlerde sonbaharda, yaprak dökümünden ilkbaharda gözlerin sürmesine kadar geçen periyot dikilir. Bununla birlikte, bu ÅŸartlarda, en iyisi, dikimin kış başında yani fidanlar kış dinlenmesine girdikleri zaman yapılmasıdır.

          3.3 Yıllık Bakım Ä°ÅŸleri

          3.3.1.Toprak iÅŸleme

Kayısı bahçelerinde dikimden sonra ilk birkaç yıl açık toprak iÅŸlemesi yapılır. Bundan sonra, bahçelerde geçici bir örtü bitkisinin ekilmesi faydalı olur.

Bahçelerde daimi çayır toprakta suyun bol bulunduÄŸu yerlerde ekilebilir. Kıraç alanlarda türlü materyalle yapılan malçlamanın gerek meyve miktarı gerekse meyve iriliÄŸi üzerine olumlu etki yaptığı bulunmuÅŸtur.

Sonbaharda yaprak dökümünden sonra bahçe yüzeysel olarak kültüvatör veya küçük bahçe pulluÄŸu ile sürülür. Ä°lkbaharda çaÄŸlalar fındık büyüklüÄŸüne geldiÄŸinde ve yabani otların çoÄŸunluÄŸunun çıktığı, yağışların bol olduÄŸu dönemde, sıra araları yine aynı ÅŸekilde sürülür. AÄŸaç dipleri belle iÅŸlenir.

       3.3.2 Sulama

Meyvelerin irileÅŸtiÄŸi ve olgunlaÅŸtığı yaz devresinde sulanması gerekmektedir. Sulama imkanlarının bulunduÄŸu yerlerde toprağın geçirgenliÄŸi, sıcaklık ve buharlaÅŸma ÅŸiddeti dikkate alınarak sulama aralıkları tayin edilmelidir.

Sulama sırasında suyun 1,50-1,80 m. yani köklerin en çok bulunduÄŸu toprak bölgesine ulaÅŸması istenir. Sık sık yüzlek yapılan sulamalar fayda yerine zarar verir.

            3.3.3 Gübreleme

Bahçelerde geçici örtü bitkisi yetiÅŸtirilmesiyle aÄŸaçların organik madde ihtiyaçları büyük ölçüde karşılanmış olur.

Kayısı bahçeleri için her üç yılda bir, bir dönüm başına 3 ton çiftlik gübresi verilmesi uygun olup, suni gübrelerden her yıl aÄŸaç başına her aÄŸacın yaşı için 100 gr hesabı ile (örneÄŸin: 10 yaşındaki aÄŸaca 1 kg) verilmesi faydalıdır.

Fosforlu gübreler sonbaharda aÄŸacın gövdesinden itibaren 1-1,5 m. dışına açılacak bir ark içerisine bant ÅŸeklinde verilmesi, azotlu gübrelerinde ilkbaharda mart başında 1/2 sini, mayıs başında 1/2 sini olmak üzere serpme ÅŸeklinde verilmesi gerekir.

            3.3.4 Budama

Kayısı aÄŸaçları sebest goble, deÄŸiÅŸik doruk dallı ve yatay palmet ÅŸeklinde taçlandırılırlar. AÄŸaçlarda taç ÅŸekli amacıyla yapılan budamalar esnasında ana ve yan dallar üzerinde uzanmış olan obur dallar ile aynı yönde birbirine çok yakın uzamış olan sürgünlerin kesilmesiyle büyüme teÅŸvik edilmiÅŸ ve iyi bir bahçe kurulmuÅŸ olur.

Verimli aÄŸaçların budanmasında esas ürünün iki ve daha yaÅŸlı dallar üzerinde meydana geldikleri dikkate alınarak dalcıkların korunmasına çaba gösterilmeli Bu nedenle kaysılarda dalcık seyreltmesi yapılmaz. Ancak yapılan budamalarla da tacın iç kısmının iyi ışık görmesini ve bu dalların kurumamalarına yardım edilir.

AÄŸaçlar yaÅŸlandıkça yeni sürgünlerin uzunlukları da azalmaya baÅŸlar. 40-75 cm'lik bir geliÅŸme göstermesi gereken sürgünler artık bu kadar büyümüyorsa budamayı daha ÅŸiddetli yapmak gerekir. Kayısılarda budama yaraları mutlaka macunla kapatılmalıdır.

           3.3.5 Seyreltme

Kayısılarda seyreltme daha çok sofralık olanlarda yapılır. Kurutmalık olanlarda

Seyreltme meyve iriliÄŸini artırır, meyvelerin dallarda ve aÄŸaçlar üzerinde iyi bir ÅŸekilde dağılmalarını saÄŸlar ve meyvenin kalitesini yükseltir.

Kayısıların en iyi seyreltme zamanı çekirdeÄŸin sertleÅŸmeye baÅŸladığı zamandır. Seyreltme sırasında küçük meyveler koparılmalı, büyük olanlar bırakılmalı ve 4-8 cm mesafe ile seyreltilmelidir.

            3.3.6 Herekleme

AÄŸaçlar büyüyüp yaÅŸlandıkça dallar, yaprak ve meyvelerin ağırlığı ile aÅŸağı doÄŸru sarkar. Ürünün fazla olduÄŸu özellikle olgunluÄŸa doÄŸru dalların kırılma tehlikesi artar bunu önlemek için dallara herek vererek kırılmaları önlenir.